Zeugma – Gaziantep Gezisi

Zeugma – Gaziantep Gezisi

Zeugma Gaziantep ilinde, Nizip ilçesinin 10 km. doğusunda. Birecik Baraj gölü kıyısında Belkıs köyünün yakınında yedi tepe üzerine kurulmuş antik bir kenttir.

Belkıs – Zeugma’da ilk kazı, kaçak kazı ihbarına istinaden Gaziantep Müze Müdürlüğü tarafından 1987 yılında gerçekleştirildi.

GAP kapsamında inşa edilen Birecik Barajı’nda su tutulmaya başlanmasıyla birlikte, Türk ve yabancılardan oluşan ekipler tarafından antik kentin sular altında kalacak kısımları yoğun kazılar yapılarak kurtarılmaya çalışıldı.

1999 ve 2000 yıllarında A- bölgesinde kazı çalışmaları yapıldı ve Poseidon ve Euphrates villaları çıkarıldı.

Bu kazılarda Fresk ve stüko tekniğinde yapılmış figürlü, bitkisel, geometrik duvar resimleri bulunmuştur. Çok sayıda sikke, bronz ve pişmiş toprak heykelcik, kandil ve çömlekler gün ışığına çıkarılmış, sırt üstü yatar şekilde duran Savaş Tanrısı ünlü bronz Mars heykeli de bu kazılarda bulunmuştur.

Temmuz 2000 de B – bölgesinde kazıya başlanmış, Ekim 2000 de son verilmiştir.

Ziyafet sofrası, Europa’nın kaçırılışı ve Eros mozaikleri, Freskler çıkarılmıştır. Antiokhos stili heykelcikler, sikkeler, çömlekler ve bronz kazanlar gün ışığına çıkarılmıştır.

Yapılan bu kurtarma kazıları Zeugma’nın önemli bir sanat merkezi olduğunu tüm dünyaya göstermiştir. Zeugma’nın yaklaşık 1/4 ‘lük kısmı Birecik Baraj gölü suları altında kalmıştır.

Su altında kalmayan büyük bölümünde de villalar, sütunlu caddeler, tiyatro, agora, hamam ve tapınak 3-4 metre toprağın altında bulunmaktadır.

Kurtarma kazılarından çıkartılan mozaikler, Mars heykeli, duvar resimleri ve Kil Mühür Baskı Koleksiyonu Gaziantep arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. Ayrıca, 2003 yılında restorasyon amaçlı kazı çalışmalarına başlanmış ve Dionysos Villasının kazısı tamamlanıp restorasyona hazır hale getirilmiştir. Danae villası kısmen açığa çıkarılmıştır. Bu iki villanın restorasyonu sonucunda, Zeugma açık hava müzesinin başlangıcı yapılmıştır. Çalışmalar sonucu ziyaretçiler mozaikleri villalarda orijinal mekanlarında görebilecekler.

Şu an dünyanın en büyük mozaik müzesi olan Zeugma Mozaik Müzesi Ekim 2011’de resmi açılışı yapıldı. Gaziantep’teki eski Tekel içki fabrikasının yerine kurulan müzede yaklaşık 1700 metrekarelik mozaik sergilenmekte. Zeugma Antik kentinden çıkarılan ve şuana kadar restorasyonu tamamlanmış 1700 metrekare mozaik sergilenmektedir.

Kent Roma döneminde en zengin dönemini yaşamış. Roma döneminde askerlerin lüksünden kaçınılmamış. Zeugma’daki komutan evleri dönemin lüksünü yansıtarak günümüze kadar kalmıştır. Zeugma’nın komutanları zemine halı sermek yerine cam ve renkli taştan mozaikler döşetirlermiş.

Antakya’dan Çine uzanan tarihi ipek yolu Zeugma’dan geçmekteydi. Ayrıca batıdan Düllük, doğudan Edessa’dan gelen antik yollarda Zeugma’dan geçmekteydi. Kazılarda bulunan 100.000’in üstündeki mühür baskılar Zeugma kentinin haberleşme ve ticaretteki önemini göstermektedir.

Önce İskender sonra Yunanlılar, daha sonra Romalılar Zeugma’yı bir ileri karakol olarak kullanmışlar. 5 – 6 bin askerle, olası saldırılara karşı savunma gücü olarak komutanlar Zeugma’da kalırlarmış. Ticaretin yoğun olması ve askeri gücün ekonomiye katkısı dolayısıyla Zeugma kenti zenginleşmiş. Bu zenginlikle Fırat manzaralı teraslara çok sayıda villa inşa edilmiş.

Evlerin zemini mozaik, duvarlar fresklerle bezenmiş olup, odalar mobilya, heykel ve sair heykelciklerle süslenmiş. Duvar resimlerinde tanrıça, insan, hayvan ve geometrik resimler yapılmış. Renkler dün yapılmış gibi canlılığını korumakta, ayrıca yontu sanatı da gelişmiş.

M.S. 256 yılında Sasani kralı Şapur I, Zeugma’yı işgal ederek yakıp yıkmış, daha sonrada kent bir depremle alt üst olmuştur. Bu tarihten sonra Zeugma bir daha eski ihtişamlı günlerine ulaşamamıştır. Kent 5 ve 6.yy Bizans hakimiyetine girmiş, 7.yy Arap akınları sonucu terk edilmiştir. 9 – 12 yy arasında İslami yerleşim olarak devam etmiştir. 17.yy ise yanı başına Belkıs köyü kurulmuştur.